Hiperaktif Çocuk Ebeveyni veya Öğretmeni Olmak
Hiperaktif ve dikkat eksikliği olan bir çocuğa sahip olmak her anababa için başa çıkılması zor bir durumdur. Fakat hayat, bu çocuklar için sanıldığından daha da zordur. Okulda başarısızlığa uğramak, bir oyunun sonunu getirememek ve arkadaşlarını kaybetmek. Bütün gece dikkatini ödev üzerinde toplamak için verilen mücadele ve sabahında ödevi okula götürmeyi unutmak Hergün gittikçe artan bu hüsranlar çocuk için başaçıkılması daha zor durumlara yol açmaktadır. Bazı çocuklar bu engellenmeleri kuralları çiğneyerek, kavga ederek, uygunsuz davranışlar göstererek gidermeye çalışırken, kimisi de bedensel yakınmalarla endişelerini dışa vururlar. Bir kısım çocuk ise ihtiyaçlarını ve korkularını içine atarak, gerçekte kendilerini ne kadar kötü hissettiklerini örtmeye çalışırlar.
Öfkeli, sürekli oyuncaklarını gaspeden, eşyalarını kaybeden bir kardeşe yahut sınıf arkadaşına sahip olmak da yeterince zor bir durumdur. Hiperaktif bir çocukla yaşayan yahut onunla aynı sınıfı paylaşan çocukların da çeşitli engellenme hislerine kapılmaları olasıdır. Bu çocuklar, annebabaları yahut öğretmenleri hiperaktif çocukla ilgilenirken, kendilerini ihmal edilmiş hissedebilirler. Kardeşlerini veya sınıf arkadaşlarını sevmek isterler fakat bu bazen o kadar zordur ki!
Belkide en zor olanı bu çocukların ebeveyni olmaktır. Bu çocukların sürekli hareket halinde olmaları ve davranışlarını kontrol altında tutamamaları ebeveyn için meydan okuyucu bir durum yaratır. Anne baba, sürekli öfke nöbetleri geçiren, etrafı dağıtan, sözlerini dinlemeyen, hareketlerinin sonuçlarını düşünmeyen böyle bir çocuk karşısında kendini çaresiz ve kayba uğramış hissederler. Genel disiplin yöntemleri ise hiperaktif ve dikkat eksikliği olan çocuklarda etkili değildir çünkü gerçekte bu çocuklar bu şekilde hareket etmeyi kendileri seçmezler. Yanlış olduğunu bildiği halde ebeveyn kendini çocuğa bağırırken, onu aşağılarken hatta hırpalarken bulabilir. Ebeveynin bu tip tepkileri daha üzücü sonuçlar doğurur. Bu da anne babanın kendini iyi bir ebeveyn olmamakla suçlamasına kadar gider.
Peki ,tüm bu olumsuz durumlardan bir çıkış yolu varmıdır? İlaçla tedavi bazı istenmeyen davranışların kontrolünde etkili olmaktadır. Fakat ilacın hala ulaşamadığı ve çözümsüz bıraktığı, problemin başka boyutları mevcuttur. Çünkü bu bozukluk sadece davranışları değil duygularıda derinden etkilemektedir. Bazı hiperaktif çocuk için azarlanmak, sahip oldukları tek dikkat çekme yolu haline gelmiştir. Bu çocuklar kendi değerliliklerini ve yeterliliklerini inşa edebilecekleri çok az deneyim yaşamışlardır. Eğer onlar hiperaktifseler, sık sık ne kadar kötü olduklarının konuşulduğuna tanık olurlar, davranışları için cezalandırılırlar. Eğer çocuk dağınıksa ve bir konu üzerinde dikkatini topluyamıyorsa, okulda başarısızlığa uğrayacak ve tembel olarak algılanacaktır. Saldırgan davranışları onun arkadaşları tarafından dışlanmasına sebeb olacak, bu da çocuğu sosyal ilişkiler kurmaktan mahrum bırakacaktır. Bu boyutlarda engellenmelerle karşılaşmak bu çocukları garip, anormal veya aptal olmak gibi büyük bir korku geliştirmelerine sebeb olabilir. Bu gibi durumların önlenmesi için hem çocuğun hemde ailenin, davranış sorunları ve duygusal sorunlarla başaçıkma becerileri geliştirebilecekleri profesyonel bir yardım almaları zaruridir. Profesyonel bir yardım sadece bu davranışlarla başa çıkma yollarını değil, çocuğun ve ailenin kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olur.
Hiperaktif ve dikkat eksikliği olan çocuklar için uygulanabilecek aile içi düzenlemeler:
- Ev programlarını organize edin: Yürüyüş, yemek, yatış, ders çalışma, televizyon seyretme, ev işleri gibi ev içi faliyetlerin zamanlarını gösterecek bir ev programı hazırlayın ve bunu çocuğun her zaman görebileceği bir yere asın. Eğer çocuk programı hala okumadıysa, hergünün faliyetlerini gösterecek resimler ve semboller kullanın. Programdaki herhangi bir değişikliği önceden çocuğa haber verin.
- Ev kuralarını belirleyin: Ailede geçerli kuralları basit, açık ve kısa bir şekilde belirleyin ve bu kuralları anlaşılır bir şekilde çocuğa açıklayın. Kuralları ve uyulmadığı takdirde getireceği neticeleri açıkça yazarak ev programının yanına asın. Kuralların çiğnenmesi halinde verilecek ceza geçerli, çabuk ve tutarlı olmalıdır.
- Olumlu olun: Çocuğa ne yapmaması gerektiğinden çok ne yapmasını istediğinizi söyleyin. Çocuğun her iyi davranışını herzaman ödüllendirin- kapıyı yavaşça örtme, üstünü giyme gibi basit davranışlar olsa bile- Çocuğun yanlışlarına vurgu yapmak yerine doğrularını övün ve ödüllendirin.
- Direktiflerinizin anlaşıldığından emin olun: Bir direktif vermeden önce, çocuğun dikkatini çekin ve direk gözlerinin içine bakın. Sonra çocuğa açık bir şekilde, sakin bir ses tonuyla ne yapmasını istediğinizi söyleyin. Çocuğun anlayıp anlamadığını kontrol etmek için direktifinizi tekrar etmesini isteyin. Vereceğiniz direktifler kısa ve basit olmalıdır. Zor ve aşamalı işler için direktifleri tek tek verin. Aynı anda sıralı komutlar vermeyin.
- Tutarlı olun: Sadece yerine getirebileceğiniz sözler verin. Ne söylediyseniz muhakkak yerine getirin. Direktifleriniz ve kuralları sürekli tekrar etmek bir işe yaramayacaktır. Bu yüzden çocuk bir kuralı bozduğunda, sadece bir kere sakin bir ses tonuyla uyarın eğer uyarınız dikkate alınmazsa daha önce söz verdiğiniz cezayı uygulayın. Fiziksel cezaları kullanmaktan kaçının, bu tip cezalar durumu daha da kötüleştirir.
- Çocuğu sürekli gözlem altında tutun: Hiperaktif çocuklar çok fevri olduklarından sürekli izlenmelidir.
- Çocuğun arkadaşlarını izleyin: Hiperaktif bir çocuk için sosyal kuralları ve ilişkileri öğrenmek ve korumak zordur. Bu yüzden çocuğun oyun arkadaşları dikkatli seçilmeli, fiziksel ve dilsel yetenekleri benzer çocuklarla arkadaşlık yapması sağlanmalıdır. Eve aynı anda sadece bir ya da iki arkadaşı davet edilmeli, oyun oynarken iletişimleri gözlenmeli, ev içinde kavga istenmediği çocuklara açıkça belirtilmelidir.
-Okul faliyetlerine yardım edin: Okul zamanları çocuk için oldukça zordur. Bir gece önceden çocuğun giyecekleri ve okul çantası hazırlanmalı, gerekli malzemeler konulmalıdır. Çocuğa giyinmesi ve kahvaltı etmesi için yeterli zaman tanınmalıdır. Eğer çocuk sabahları yavaş hareket ediyorsa muhakkak giyinme ve kahvaltı için yeterli zaman ayrılmalıdır.
- Ödevlerin hazırlanmasına yardım edin: Ödevler için düzenli bir çalışma yeri ayarlayın. Bu yerin, sessiz ve dikkat dağıtıcı şeylerden (televizyon,diğer insanlar gb) uzak olması gerekir. Ödevleri küçük parçalara ayırın, zaman içine yayarak her ödevden sonra tenefüs verin. Mesela, çocuk okuldan geldikten sonra, yemeğini verin.Bir süre oynamasına izin verdikten sonra ödevine başlatın.Ders çalışma saatlerini, çocuğun hoşlandığı şeyleri yapabileceği dinlenme aralarına bölün. Çocuğa bol bol cesaret verin.
- Notları değil çocuğun çabasını ödüllendirin.
- Çocuğunuza mümkün oldukça çok zaman ayırın.Onu bol bol dinleyin ve vermek istediği mesajları anlamaya çalışın.
- Çocukla sık sık fiziksel temasta bulunun. Bu çocuklar fiziksel temasa çok ihtiyaç duyarlar.( kucaklamak, güreşmek gb.)
- Onları oldukları gibi kabul edin. Beklentilerinizi sınırlarına göre ayarlayın. Gerçekleştiremeyecekleri beklentilere girmeyin.
- Çocuğa ev içinde sorumluluklar verin.
- Beraber eğlendirici ilginç hikayeler okuyun.Çocuğu soru sormaya ve kitap okumaya teşvik edin.