Otizm sosyal, iletişimsel becerilerle, akademik becerilerin öğrenimini etkileyen bir gelişim bozukluğudur.
Otizm sosyal, iletişimsel becerilerle, akademik becerilerin öğrenimini etkileyen bir gelişim bozukluğudur.
Genellikle otizm hayatın ilk 2 yılında belirtilerini gösterir, ülkemizde tanılar 1 yaşın altına inmiştir. Bu önemli bir noktadır, çünkü otizmli çocukla eğitime erken başlamak çocuğun gelişimi için önemli bir aşamadır,
Aileler çocuklarındaki, dikkat–algılama yetersizliği, seslenildiğinde ilgisizlik –cevap vermeme, tekrarlayıcı hareketler ( el sallama-el çırpma-ayakta öne arkaya, sağa sola sallanma vb.) konuşmama ya da kaybedilmiş konuşma, hırçınlık, ağlama nöbetleri ve bazı vakalarda fiziksel gelişim geriliği gibi nedenlerle hekime başvurmaktadır, Saydığımız özelliklerin bir ya da birkaçı çoğu otizmli çocukta görülmektedir, Bu özellikleri şu şekilde sıralayabiliriz;
1.Duygusal gelişmede ki kısıtlılık ve problemler Çocuk karşısında ki yetişkin ya da akranın kızgın olup olmadığını, mutlu olup olmadığını ya da üzgün olup olmadığını anlayamaz ve bu duyguları kendisi de kullanamaz. Bazı durumlarda da karşısındakinin ne demek istediğini anlayamaz (Kilise örneğini anlat)
2.Çoğu otizmli çocuk göz temasından kaçınır, Ancak bazı istisna çocuklar vardır ki normal akranları gibi göz teması kurabilirler
3.Seslenince bakmama, Anne ya da başka bir yetişkin çocuğa ismi ile seslendiği halde sese tepki göstermeyebilir. Sesin geldiği yöne dahi bakmaz. Ancak çocuğun kafasından – ellerinden tutup yüzüne bakarak ve onunda size bakmasını sağlayarak tepki vermesi mümkün olabilir
4.Sosyal gelişimde ki gerilik
Otizmli çocukların çoğunun iletişim kurmada, ya da başlatılan bir iletişimi sürdürmede problemleri vardır akranları ile oyun başlatamazlar. Başlamış bir oyunun içine girip oyunu sürdüremezler, sıralı bir konuşmaya katılımları yetersiz olabilir.
5.Taklide dayalı öğrenmenin yetersizliği, normal gelişim gösteren çocuklar çoğu beceriyi taklitle öğrenir, Anne- babasını –büyük kardeşi – arkadaşını taklit ederek öğrenir. Otizmli çocukta ise başkalarını taklit etme hemen hemen hiç yoktur, Çocuğa bay bay yap diyerek elini nasıl yapması gerektiğini gösteriniz. Normal gelişim gösteren çocuk bunu birkaç sefer de öğrenir. Otizmli çocuk ise uzun süreli tekrarlar ve hatta fiziksel yardımla öğrenir,
6.Konuşma yetersizliği ya da kaybedilmiş konuşma Otizmli çocukların bir kısmında konuşma gelişmezken bir kısmında da iki sözcüklü basit konuşma kendini gösterir, erken tanılanmış ve disiplinli bir eğitmenden geçmiş bazı otizm vakaları ise akranlarının düzeyinde konuşma becerisini kazanabilir. Yine bazı otizmli çocuklar tekrarlı ve anlamsız konuşma, söyleneni tekrarlama, tek düzeli ses tonu ile konuşma, zamirleri ters kullanma örneğin “ben” yerine “sen” kullanma şeklinde konuşmalar da gösterebilir.
7.Tekrarlayıcı hareketleri; Kendi çevrelerin de dönme, sağa sola / öne arkaya sallanma, parmak ucunda yürüme, el-kol sallama, ellerini çırpma, ellerini birbirine vurma vb.
8.Dönen şeylere ilgi duyma: Çamaşır makinasına, mutfak robotuna, pervaneye. Ayrıca cisimleri döndürmek ve sallamakta çok sık görülür.
9.aşırı hareketlilik, hırçınlık ve ağlama nöbetleri
10.Bazı otizmli çocuklarda uyku düzensizliği, yetersiz uyuma belirtilerde gözlemlenir
11.Alışkanlıkların değişmesine direnç :
Odanın şeklinin değişmesinden tutun yeni bir kıyafetin kullanımına kadar bir çok yeniliğe çoğu otizmli çocuk karşı çıkar(Burada Özhan ve Zeynep bir arada örnekle )
12.Kendi kendine anlamsız konuşmalar ve gülme olabilir.
13.Kendi kendine hiç sıkılmadan aynı oyuncakla ya da nesneyle saatlerce oynayabilir. Yaratıcı oyun oynama yoktur.
14.Bazı otizmli çocuklar sosyal beceri gerektirmeyen bazı aktivitelerde çok başarılı olabilirler. Resim yapma, müzik, bilgisayar v.b
15.Bazı otizmli çocuklar saldırgan olurlar. Kendilerine ve başkalarına zarar verebilirler. Eşyalara zarar verebilirler
16.Yemek yeme bozuklukları vardır. Katı yiyecekleri reddeden otizmli çocuklar vardır.
17.Bazıları bir takım ses,ışık veya dokunuşa aşırı hassastır,Bazıları ise sıcak,soğuk veya herhangi bir acıya oldukça duyarsızdır.
Buraya kadar otizmin özelliklerinden bahsettik peki çocuğuma otizm tanısı kondu yada yıllardır otizmli bir çocukla yaşıyorum ama el yordamı ile bize çocuğumuzun eğitimi ile onunla nasıl yaşayacağımızla ilgili ne söylersiniz derseniz size bazı önerilerde bulunabilirim :
İlk ve en önemli önerim yaşamınız boyunca özelikle de çocukluğunuzda kazandığınız becerileri şöyle bir hatırlamaya çalışın, yemek yeme, oturma kalkma, gelmek konuşmak, el yıkamak, soyunmak giyinmek, saç taramak, diş fırçalamak, çorap giymek çıkarmak, ayakkabı giymek çıkarmak aklıma gelmeyen bir çok beceri
(Burada ailelere soru yöneltilebilir.)
Şimdi bir düşünelim bu becerilerin çoğunun bizler kendiliğimizden ya da başkalarını gözlemleyerek öğrendik.
Peki otizmli çocuğumuz da bu becerileri kendilerinden yada başkasından görerek örenebilirmi ?
(Yine ailelere soru yöneltilebilir.) Hayır,
Çocuğumuz öğrenemez deyip bırakmalımıyız yoksa bu becerileri çocuğumuza bi şekilde öğretmeliyiz
a-İlk yapılması gereken şey çocuğumuzun özel eğitim almasını sağlamak ve eğitimcinizin programı doğrultusunda evizde de öğretime devam etmek
Peki biz çocuğumuza nasıl öğreticeyiz, biz öğretmen değiliz öğretemiyoruz derseniz unutmayın çocuk öğretmenle bir saat beraberken sezinde günün geri kalanını, Yani sizlerle daha çok vakit geçirmektedir. Bu durumda çocuğun asıl öğretmeni sizler oluyorsunuz. Öğretimde biz eğitimciler şu basamakları kullanırız F.Y, + M.O + S,Y + B. Size bu el yıkama becerisiyle örneklendireyim…
İşte sizlerde çocuğunuza yaşının gerektirdiği becerileri bu basamaklarla öğretebilirsiniz ve öğretmelisiniz de
Ayrıca normal gelişim evrelerini öğrenin. Böylece çocuğunuza öğretmeniz gereken becerileri takip edebilirsiniz
b- Çocuğunuz bir an bile boş kalmamasına dikkat edin. Bir gününü yapılandırın böylece davranış problemlerini, tekrarlayıcı hareketlerini kontrol altına alabilirsiniz.
Yapılandırmayı açıkla
c.Çocuğunuzla doğru iletişim kurun .
Anneler –babalar otizmli çocuklarına “al –ver-bak-yap-koy” dediklerinde genellikle istedikleri tepkileri alamazlar
Bu aslında çocuğunuzun sizin ne dediğinizi ,ne istediğinizi tam olarak anlamadığınızı gösterir.
Yani siz elmayı uzatıp al dediğiniz de çocuğunuzun sizin ne istediğinizi anlamadığını gösterebilir,
Bu durumda siz “al” diyerek kazağı uzattığınızda onun elinden tutup kazağı almasını sağlamalısınız.Bunu farklı zamanlarda ve farklı eşyalarla çocuğunuz öğrenene kadar tekrarlamalısınız.
d.Çocuğunuza yaşına uygun öz bakım becerilerinin öğretimini yapın.
e.Kendi akranları ile nasıl iletişim kuracağını öğretin. Hatta çevrenizdeki çocukları yapılandırıp 5-10 dakika dahi olsa çocuğunuzla oynamalarını sağlayın.
f. Yetişkinlerle iletişim kurmasını öğretin.
g. Selamlaşma ifadelerini öğretin. Böylece çocuğunuz çevresinin – zamanın ve yaşadıklarının daha çok farkına varacaktır.
10.Bir şeyi yasakların yapmaması gerektiğini söylerken nasıl yapılması gerektiğini açıklayın, yani yasakladığınız şeyin yerine yeni bir beceri koyun ve gösterin.